یکی از موارد ارائه نکات فنی و اجرایی و آموزش آن به مهندسان جوان و هم چنین ایجاد انگیزه در آنان بیان تجربه و خاطرات مهندسان است.  در یادداشت هایی قصد داریم به معرفی پروژه ها و شاهکارهای مهندسی در ایران و جهان بپردازیم. عبور شبکه ریلی کشور از  کوههای البرز یکی از شگفتی های مهندسی آن دوره است. و این امر در محدوده روستای ورسک با ساخت راه‌آهن ، تونل و پل با تجهیزات ساده و ابتدایی به اوج می رسد.  پل ورسک یکی از جاذبه های توریستی و مهندسی شبکه ریلی کشور است.

پل وِرِسک از بزرگ‌ترین پل‌های راه‌آهن سراسری در ارتفاعات روستای ورسک شهرستان سوادکوه در استان مازندران است. این پل که از شاهکارهای مهندسی به حساب می‌آید و در مدت کمتر از ۳ سال ساخته شد در سال ۱۳۱۵ افتتاح گردید.

پل ورسک با تجهیزات بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی و از ملات سیمان و شن شسته شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن، آرماتور به کار نبرده‌اند. به بیان دیگر، این بنا از ملات غیرمسلح ساخته شده و از شگفتی‌های ساخت آن، استفاده نکردن از هیچ گونه سازه‌ی فلزی است.

مدیرعامل شرکت دانمارکی کامپساکس اول اردیبهشت سال ۱۳۱۲، قرارداد احداث راه‌آهن شمال‌ـ جنوب ایران را امضاکرد. کامپساکس متعهد شد احداث ۹۰۰ کیلومتر خط راه‌آهن  در مدت شش ماه به پایان برسد و برای ساخت هر متر راه‌آهن، معادل پنج دلار طلا (حدود ۵/۱ گرم طلای خالص) دریافت کند. هزینه احداث پل ورسک دو میلیون و ۶۰۰ هزار ریال اعلام شد.

بعد از این قراداد بهترین مهندسان اروپا به ایران آمدند و پس از تهیه عکس هوایی از کوه های البرز متوجه شدند راه‌آهن باید از روستای عباس‌آباد (که بعدها به ورسک تغییر نام داد) عبور می کرد و قطار پس از عبور از روستای ورسک باید با طی مسافت ده کیلومتر و نیز ۶۰۰ متر صعود، از کوهستان عبور و به سمت تونل گدوک حرکت می کرد که حرکت در چنین شیب تندی برای قطار ناممکن بود.

پس آنان تصمیم گرفتند مسیر را به شکل سه پله روی دامنه کوه اجرا کنند که به سه خط طلا معروف شد. وجود دره ورسک از چالش های دیگر پروژه بود که مهندسان کامپساکس را مجبور کرد پلی با دهانه‌ی بزرگ روی آن در نظر بگیرند.

لادیسلاوس فون رابسویچ، مهندس سازنده‌ی پل ورسک است. سرپرستی مهندسان محاسب و طراح پل به عهده هانس اتو ناتر مهندس سوئیسی بوده است. وی نابغه ریاضی و پل سازی، فارغ التحصیل دانشگاه پلی تکنیک زوریخ (سوئیس) بود که طراحی و انجام محاسبات پل‌های راه‌آهن سراسری ایران و نیز پل ورسک توسط گروهی از مهندسان تحت نظارت او انجام شد.

پل ورسک که راه‌آهن سراسری تهران ـ شمال را به هم متصل می‌کند، در ارتفاع ۱۱۰ متری از ته دره با دهانه ۶۶ متری و با وسایلی ابتدایی ساخته شد. ورسک از پل های استراتژیک ایران است که شرکت سوئدی‌ـ دانمارکی کامپساکس با تضمین ۷۰ ساله آن را احداث کرد.

این پل در دوران جنگ جهانی دوم توسط چرچیل، نخست وزیر وقت انگلیس پل پیروزی لقب گرفت. پل فقط مخصوص عبور قطار است و در حال حاضر قطارهای مسافری تهران ـ ساری و تهران ـ گرگان پس از گذشت بیش از ۷۰ سال هر روز چندین مرتبه از روی آن می‌گذرند و قطارهای باری و سوختی نیز از روی آن عبور می‌کنند. امروزه پل ورسک علاوه بر اهمیت ویژه در صنعت حمل ونقل، از جاذبه های سیاحتی ایران محسوب می‌گردد.

گردآورنده: فرزاد محمدیان